Toegankelijkheid laten onderzoeken
Onderzoek (laten) doen naar de toegankelijkheid van je website of app is altijd nodig. De resultaten vertellen je wat je nog moet verbeteren. Daarnaast heb je het onderzoek nodig voor de toegankelijkheidsverklaring.
Welk onderzoek is geldig voor verklaring?
Toegankelijkheidsverklaringen moeten onderbouwd zijn met toegankelijkheidsonderzoek. De verklaring is alleen geldig als dat onderzoek aan bepaalde eisen voldoet. Bekijk welke informatie in een goed onderzoeksrapport staat.
Het onderzoek moet aan deze eisen voldoen:
Bij het onderzoek moeten alle 50 verplichte eisen van WCAG 2.1 zijn onderzocht. Het maakt niet uit of dat gedaan is in 1 groot onderzoek of in 2 of meer deelonderzoeken.
Alle onderdelen en alle soorten inhoud van de site of app zijn onderzocht. Er zijn dus geen onderdelen uitgesloten, zoals de techniek of de inhoud, pdf-bestanden of gedeelten achter een inlogpagina.
Staan delen van een website op meerdere webdomeinen? Dan moeten alle extra domeinen die bij de website horen in het onderzoek worden meegenomen.
Onderzoeksresultaten zijn maximaal 3 jaar geldig als onderbouwing van een verklaring.
Alle onderzoeksrapporten moet voldoen aan alle punten uit de checklist waarmee DigiToegankelijk verklaringen controleert.
Tip: vraag je een toegankelijkheidsonderzoek aan? Eis dan dat het aan de bovenstaande punten voldoet.
WCAG-EM en apps
WCAG is geschreven met de focus op websites. Dat betekent dat sommige toegankelijkheidseisen niet van toepassing zijn op apps. Dat is niet erg, want ook als een website bijvoorbeeld geen video’s bevat, zijn een aantal eisen niet van toepassing. Er is nog geen breed gedragen alternatief voor WCAG-EM. Tot dat alternatief er wel is, moet WCAG-EM ook worden gebruikt voor het onderzoeken van apps.
Handmatig of automatisch onderzoek
Alleen handmatig onderzoek geeft een compleet beeld van de toegankelijkheid van een website of app. Met een automatische tool kun je niet alle eisen controleren.
Meer dan 80 procent van de verplichte toegankelijkheidseisen moet door een mens worden gecontroleerd. Bijvoorbeeld of een paginatitel duidelijk beschrijft waar de pagina over gaat. Met alleen de resultaten van een automatische testtool kun je dus niet aan de wet voldoen.
Zelf doen of uitbesteden
Je mag als organisatie zelf het toegankelijkheidsonderzoek uitvoeren. Maar dat is niet makkelijk. Je moet de technische kennis, alle benodigde documentatie en het gereedschap hebben om dit goed te doen. Het onderzoeken van een website of app volgens de onderzoeksmethode WCAG-EM is specialistisch werk dat veel tijd kost.
Je kunt dit ook uitbesteden aan een onderzoeksbureau.
Je mag als organisatie zelf het toegankelijkheidsonderzoek uitvoeren. Je kunt het ook uitbesteden aan een onderzoeksbureau.
Beste moment voor een onderzoek
Onderzoek kun je op verschillende momenten doen.
Het is slim om al tijdens de bouw van nieuwe websites en apps rekening te houden met toegankelijkheid. Het is namelijk vaak duur of zelfs onmogelijk om een site of app achteraf nog aan de toegankelijkheidseisen te laten voldoen. Test daarom al in de ontwikkelingsfase op toegankelijkheid. Je kunt bijvoorbeeld het schermontwerp laten testen (kleur, contrast), maar ook de templates of de huisstijl.
Laat een nieuw opgeleverde (versie van) een website of app onderzoeken op toegankelijkheid. Nieuwe en grondig vernieuwde websites en apps moeten namelijk direct bij livegang aan alle toegankelijkheidseisen voldoen. Met een onderzoek bij oplevering controleer je of dat is gelukt. Je kunt dit onderzoek dan ook gebruiken in de toegankelijkheidsverklaring. Zorg daarom dat het onderzoek geschikt is als onderbouwing van de verklaring.
Heb je een bestaande website of app die nog niet (volledig) is onderzocht op toegankelijkheid? Dan moet je die zo snel mogelijk laten onderzoeken. Je voldoet pas aan de wet als je de site of app binnen 6 maanden laat onderzoeken, of binnen 6 maanden opheft.
Kosten van een onderzoek
De kosten hangen af van verschillende zaken. Bijvoorbeeld: Hoe groot is de site of app? Is er al eerder onderzoek uitgevoerd? Gebruikt de site of app templates of bouwstenen die al toegankelijk zijn?
Geldigheidsduur van een onderzoek
Onderzoeksresultaten zijn 3 jaar geldig als onderbouwing van een toegankelijkheidsverklaring. Gebruik je meerdere deelonderzoeken? Dan mag het oudste onderzoek maximaal 3 jaar oud zijn.
Deelonderzoeken
Je onderbouwing mag bestaan uit één volledig onderzoek of meerdere deelonderzoeken. Zolang alle 50 toegankelijkheidseisen maar zijn gecontroleerd.
Inhoud en techniek
Je kunt je hele website of app in één keer laten onderzoeken. Maar het kan ook in delen. Dan laat je inhoud en de techniek (het systeem of platform) apart van elkaar controleren. Elk deelonderzoek gaat over een gedeelte van de 50 toegankelijkheidseisen. Wélk gedeelte dat is, hangt af van hoe de site of app in elkaar zit.
Het deelonderzoek van de inhoud richt zich op alles wat de webredactie zelf kan aanpassen: teksten, afbeeldingen, ingesloten video’s, de teksten bij formulieren, pdf-bestanden, enzovoort. Wat er precies onder valt, verschilt per platform.
Bij het deelonderzoek van de techniek worden alle onderdelen onderzocht die de leverancier beheert. Ook dit kan per platform verschillen. De onderzoeker kijkt of een redacteur met het platform toegankelijke inhoud kan plaatsen. En of de onderdelen die het platform levert toegankelijk zijn. Bijvoorbeeld de formuliervelden, de navigatiemenu’s en de zoekfunctie.
Tip: op deze pagina vind je rapporten van toegankelijkheidsonderzoeken van de techniek van platforms en apps. Je kunt de rapporten gebruiken als (gedeeltelijke) onderbouwing van je verklaring.
Voordelen van deelonderzoeken
Een belangrijk voordeel is kostenbesparing. Je laat de techniek namelijk maar één keer testen. Want als jouw sites of apps allemaal op hetzelfde platform draaien, is alleen de inhoud telkens anders. Bij meerdere websites op hetzelfde platform is dit al snel voordeliger.
Heb je maar één website of app? Ook dan kan deze aanpak interessant zijn. Zo ontvang je aparte onderzoeksrapporten voor de webredactie (inhoud) en de leverancier (techniek). Het is dan direct duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. En mocht je in de toekomst nog meer sites of apps op het platform zetten, dan kun je het techniek-onderzoek hergebruiken.
Ook voor leveranciers is er een voordeel. Zij kunnen ervoor kiezen om zelf een techniek-onderzoek uit te (laten) voeren op hun platform. Het onderzoeksrapport kunnen zij als extra dienst aanbieden aan al hun klanten. Die hoeven dan alleen nog de inhoud te laten controleren. Wil je dat jouw leverancier dit ook doet? Eis dit dan in de aanbesteding of vraag wat de mogelijkheden zijn.
Deelonderzoeken moeten aansluiten
Je website of app in delen laten onderzoeken kan dus handig zijn. Maar let op: de deelonderzoeken moeten voor elke website of app wel perfect op elkaar aansluiten. Samen zijn die namelijk de onderbouwing van je verklaring. Overleg daarom vooraf met de onderzoeker(s) over de volgende punten:
Welke onderdelen heeft de website of app? Welke functies biedt het platform aan redacteuren? Wat valt onder inhoud, en wat onder techniek? Zorg dat de deelonderzoeken samen een onderbouwing zijn voor de hele website of app.
Soms draaien websites of apps op hetzelfde platform, maar zijn er toch technische verschillen. Bijvoorbeeld als de site-eigenaar kleurencombinaties, indelingen of een unieke header kan instellen. Bespreek deze verschillen met de onderzoeker(s). De verschillende toepassingen moeten allemaal worden getest.
Zijn er bovenop het platform maatwerk-onderdelen gebouwd? Laat dit weten aan de onderzoeker(s). Het is slim om de maatwerk-onderdelen in een apart deel van het rapport op te laten nemen. Dan kun je het algemene deel hergebruiken voor de andere websites of apps.
Zorg dat de onderzoekers in hun rapporten duidelijk opschrijven welke onderdelen en welke toegankelijkheidseisen zij hebben onderzocht. Het gaat uiteindelijk om de optelsom van de twee deelonderzoeken. Je moet dus kunnen zien dat de rapporten samen over alle 50 toegankelijkheidseisen gaan, én over alle onderdelen van de website of app. Hier kijkt het team van DigiToegankelijk ook naar bij de controle van de verklaringen.
Processen laten testen
Wil je dat toegankelijk werken een gewoonte wordt in de organisatie? Richt hier dan processen voor in en laat deze processen testen. Denk bijvoorbeeld aan een werkwijze waarbij inhoud niet kan worden gepubliceerd voordat deze is gecontroleerd op toegankelijkheid.
Tools om te testen
Er zijn vele hulpmiddelen om deels inzicht te krijgen in de toegankelijkheid van websites en apps. Maar let op: er is geen enkel hulpmiddel dat alle verplichte eisen automatisch kan testen. Testtools kunnen je wel helpen om te verbeteren en om de juiste keuzes te maken. Het W3C heeft een overzicht van hulpmiddelen voor het testen op toegankelijkheid, waarmee je zelf aan de slag kunt.
Er is geen enkel hulpmiddel dat alle verplichte eisen automatisch kan testen.